Búkolla – II (Букотла II)

Einu sinni voru karl og kerling í koti sínu (жили-были на хуторе старик со старухой). Þau áttu einn son (у них был сын), en þótti ekkert vænt um hann (но они не любили его). Ekki voru fleiri menn en þau þrjú í kotinu (жили они втроём: «не было больше людей» на хуторе; fleiri – больше; margur – многочисленный). Eina kú áttu þau karl og kerling (одна корова была у старика со старухой); það voru allar skepnurnar (а другого скота не было: «это был весь их скот»; skepna – животное; скот; живое существо). Kýrin hét Búkolla (корову звали Букотла).

Einu sinni voru karl og kerling í koti sínu. Þau áttu einn son, en þótti ekkert vænt um hann. Ekki voru fleiri menn en þau þrjú í kotinu. Eina kú áttu þau karl og kerling; það voru allar skepnurnar. Kýrin hét Búkolla.

Einu sinni bar kýrin (однажды отелилась корова; bera – носить, нести; приносить /потомство/; телиться), og sat kerlingin sjálf yfir henni (и старуха сама у неё роды принимала; sitja yfir e-m – следить; наблюдать за кем-л.). En þegar kýrin var borin og heil orðin (а когда корова разрешилась от бремени и оправилась: «здоровой стала»; heill – здоровый), hljóp kerling inn í bæinn (поспешила старуха в дом; bær – хутор; ферма; городок; двор).

Einu sinni bar kýrin, og sat kerlingin sjálf yfir henni. En þegar kýrin var borin og heil orðin, hljóp kerling inn í bæinn.

Skömmu seinna kom hún út aftur til að vitja um kúna (вскоре она снова вышла, чтобы взглянуть на корову; skömmu seinna – немного позднее; skammur – короткий; недолгий; seinn – поздний; медленный). En þá var hún horfin (а та пропала). Fara þau nú bæði (отправились они тогда оба), karlinn og kerlingin (старик со старухой), að leita kýrinnar (искать корову) og leituðu víða og lengi (и долго искали и там, и сям: «широко и долго»; víða – широко, во многих местах), en komu jafnnær aftur (но вернулись ни с чем; jafnnær – безрезультатно; jafn – равный; nær – почти).

Skömmu seinna kom hún út aftur til að vitja um kúna. En þá var hún horfin. Fara þau nú bæði, karlinn og kerlingin, að leita kýrinnar og leituðu víða og lengi, en komu jafnnær aftur.

Voru þau þá stygg í skapi (рассердились они тогда; styggur – робкий; раздражительный; ворчливый; skap – нрав; характер; настроение) og skipuðu stráknum að fara og koma ekki fyrir sín augu aftur (и велели пареньку идти и не попадаться им на глаза), fyrr en hann kæmi með kúna (пока не придёт с коровой); bjuggu þá strák út með nesti og nýja skó (дали они пареньку еды и новые башмаки), og nú lagði hann á stað eitthvað út í bláinn (и отправился он куда глаза глядят; út í bláinn – наугад; наудачу: «в голубое»).

Voru þau þá stygg í skapi og skipuðu stráknum að fara og koma ekki fyrir sín augu aftur, fyrr en hann kæmi með kúna; bjuggu þá strák út með nesti og nýja skó, og nú lagði hann á stað eitthvað út í bláinn.

Hann gekk lengi, lengi (шёл он долго-долго), þangað til hann settist niður og fór að éta (пока не присел подкрепиться). Þá segir hann (вот говорит он): „Baulaðu nú, Búkolla mín (помычи-ка, Букотла моя), ef þú ert nokkurs staðar á lífi (если /где-то: «в каком-то месте»/ жива ты).“

Þá heyrir hann (тогда слышит он), að kýrin baular langt, langt í burtu (как корова мычит из дальних далей; langt – далеко; í burtu – прочь).

Hann gekk lengi, lengi, þangað til hann settist niður og fór að éta. Þá segir hann: „Baulaðu nú, Búkolla mín, ef þú ert nokkurs staðar á lífi.“

Þá heyrir hann, að kýrin baular langt, langt í burtu.

Gengur karlsson enn lengi, lengi (идёт стариков сын ещё дальше и дальше). Sest hann þá enn niður til að éta og segir (вот присел он подкрепиться и говорит): „Baulaðu nú, Búkolla mín (помычи-ка, Букотла моя), ef þú ert nokkurs staðar á lífi (если жива ты).“

Heyrir hann þá (слышит он тогда), að Búkolla baular (как Букотла мычит), dálítið nær en í fyrra sinn (немного ближе, чем в прошлый раз).

Gengur karlsson enn lengi, lengi. Sest hann þá enn niður til að éta og segir: „Baulaðu nú, Búkolla mín, ef þú ert nokkurs staðar á lífi.“

Heyrir hann þá, að Búkolla baular, dálítið nær en í fyrra sinn.

Enn gengur karlsson lengi, lengi (всё дальше и дальше идёт стариков сын), þangað til hann kemur fram á fjarskalega háa hamra (пока не вышел к высоченным скалам; fjarskalega – чрезвычайно; hár – высокий; hamar – скала). Þar sest hann niður til að éta og segir um leið (там присел он поесть и говорит тут же): „Baulaðu nú, Búkolla mín (помычи-ка, Букотла моя), ef þú ert nokkurs staðar á lífi (если ты ещё в живых).“

Þá heyrir hann (тогда слышит он), að kýrin baular undir fótum sér (как корова мычит у него под ногами). Hann klifrast þá ofan hamrana (он спустился тогда со скал; klifra – карабкаться) og sér í þeim helli mjög stóran (и видит в них большую пещеру). Þar gengur hann inn og sér Búkollu bundna undir bálki í hellinum (входит он в неё и видит Букотлу, привязанную под балкой в пещере; bálki, bálkur – перегородка; низкая стена из камня или дёрна; бревно). Hann leysir hana undir eins (он отвязал её немедленно; undir eins – сразу же) og leiðir hana út á eftir sér (вывел её за собой) og heldur heimleiðis (и направился домой).

Enn gengur karlsson lengi, lengi, þangað til hann kemur fram á fjarskalega háa hamra. Þar sest hann niður til að éta og segir um leið : „Baulaðu nú, Búkolla mín, ef þú ert nokkurs staðar á lífi.“

Þá heyrir hann, að kýrin baular undir fótum sér. Hann klifrast þá ofan hamrana og sér í þeim helli mjög stóran. Þar gengur hann inn og sér Búkollu bundna undir bálki í hellinum. Hann leysir hana undir eins og leiðir hana út á eftir sér og heldur heimleiðis.

Þegar hann er kominn nokkuð á veg (долго ли, коротко ли шёл он: «когда он прошёл довольно пути»), sér hann (как видит), hvar kemur ógnarstór tröllskessa á eftir sér (что преследует его чудовищно огромная великанша; ógnarstór – громаднейший; ógn – страх; ужас) og önnur minni með henni (и другая поменьше с ней). Hann sér (глядит он), að stóra skessan er svo stórstíg (что громадная великанша такими шажищами несётся; stórstígur – делающий большие шаги; stíga – шагать; stígur – тропинка), að hún muni undir eins ná sér (и вот-вот его догонит).

Þegar hann er kominn nokkuð á veg, sér hann, hvar kemur ógnarstór tröllskessa á eftir sér og önnur minni með henni. Hann sér, að stóra skessan er svo stórstíg, að hún muni undir eins ná sér.

Þá segir hann (тогда говорит он): „Hvað eigum við nú að gera, Búkolla mín (что нам теперь делать, Букотла моя)?“

Hún segir (она говорит): „Taktu hár úr hala mínum (выдерни волосок у меня из хвоста; hár – волос; hali – /коровий/ хвост), og leggðu það á jörðina (и положи его на землю).“

Hann gjörir það (он так и сделал: «делает»). Þá segir kýrin við hárið (тогда говорит корова волоску): „Legg ég á (околдую я; leggja e-ð á e-n – околдовать кого-л. чем-л.), og mæli ég um (заклинаю я; mæla um … að – призывать сверхъестественные силы совершить что-л.), að þú verðir að svo stórri móðu (чтоб превратился ты в такую большую реку; móða – река), að ekki komist yfir nema fuglinn fljúgandi (чтоб только птица /летящая/ смогла через тебя перелететь: «перейти»; nema – кроме, за исключением, помимо; fugl – птица; fljúga – летать).“

Í sama bili varð hárið að ógnastórri móðu (в ту же секунду превратился волосок в бурную: «большущую» реку).

Þá segir hann: „Hvað eigum við nú að gera, Búkolla mín?“

Hún segir: „Taktu hár úr hala mínum, og leggðu það á jörðina.“

Hann gjörir það. Þá segir kýrin við hárið: „Legg ég á, og mæli ég um, að þú verðir að svo stórri móðu, að ekki komist yfir nema fuglinn fljúgandi.“

Í sama bili varð hárið að ógnastórri móðu.

Þegar skessan kom að móðunni (когда великанша подбежала к реке), segir hún (говорит она): „Ekki skal þér þetta duga, strákur (этим не обойдёшься, парень). Skrepptu heim, stelpa (сбегай домой, девица; skreppa – сходить, сбегать, отлучиться; stelpa – девушка),“ segir hún við minni skessuna (говорит она великанше поменьше), „og sæktu stóra nautið hans föður míns (и принеси большого быка от моего отца).“

Stelpan fer og kemur með ógnastórt naut (девица побежала и возвращается с огромным быком). Nautið drakk undir eins upp alla móðuna (бык тут же всю реку и выпил).

Þegar skessan kom að móðunni, segir hún: „Ekki skal þér þetta duga, strákur. Skrepptu heim, stelpa,“ segir hún við minni skessuna, „og sæktu stóra nautið hans föður míns.“

Stelpan fer og kemur með ógnastórt naut. Nautið drakk undir eins upp alla móðuna.

Þá sér karlsson (вот видит стариков сын), að skessan muni þegar ná sér (что великанша вот-вот его нагонит), því hún var svo stórstíg (ведь такими шажищами бежит).

Þá segir hann (тогда говорит он): „Hvað eigum við nú að gera, Búkolla mín (что же нам делать теперь, Букотла моя)?“

„Taktu hár úr hala mínum, og leggðu það á jörðina (выдерни у меня из хвоста волосок и положи его на землю),“ segir hún (говорит она).

Hann gerir það (так он и сделал). Þá segir Búkolla við hárið (тогда говорит Букотла волоску): „Legg ég á, og mæli ég um (заколдую-заклинаю), að þú verðir að svo stóru báli (чтоб превратился ты в большой костёр), að enginn komist yfir nema fuglinn fljúgandi (чтоб никто не смог сквозь тебя пройти, если только не птица летящая).“

Og undir eins varð hárið að báli (и тут же превратился волосок в костёр).

Þá sér karlsson, að skessan muni þegar ná sér, því hún var svo stórstíg.

Þá segir hann: „Hvað eigum við nú að gera, Búkolla mín?“

„Taktu hár úr hala mínum, og leggðu það á jörðina,“ segir hún.

Hann gerir það. Þá segir Búkolla við hárið: „Legg ég á, og mæli ég um, að þú verðir að svo stóru báli, að enginn komist yfir nema fuglinn fljúgandi.“

Og undir eins varð hárið að báli.

Þegar skessan kom að bálinu (когда великанша подбежала к костру), segir hún (говорит она): „Ekki skal þér þetta duga, strákur (не обойдёшься ты этим, парень; duga – оказываться годным, годиться; быть достаточным, хватать). Farðu og sæktu stóra nautið hans föður míns, stelpa (поди и принеси большого быка от моего отца, девица),“ segir hún við minni skessuna (сказала она великанше поменьше).

Hún fer og kemur með nautið (вот побежала она и возвращается с быком). En nautið meig þá öllu vatninu (а бык выпустил из себя всю воду; míga – мочиться; vatn – вода), sem það drakk úr móðunni (которую он выпил из реки), og slökkti bálið (и потушил костёр; slökkva – тушить).

Þegar skessan kom að bálinu, segir hún: „Ekki skal þér þetta duga, strákur. Farðu og sæktu stóra nautið hans föður míns, stelpa,“ segir hún við minni skessuna.

Hún fer og kemur með nautið. En nautið meig þá öllu vatninu, sem það drakk úr móðunni, og slökkti bálið.

Nú sér karlsson (вот видит стариков сын), að skessan muni strax ná sér (что великанша вот-вот его нагонит; strax – немедленно), því hún var svo stórstíg (ведь такими шажищами бежит).

Þá segir hann (тогда говорит он): „Hvað eigum við nú að gera, Búkolla mín (что же нам делать, Букотла моя)?“

„Taktu hár úr hala mínum, og leggðu það á jörðina (выдерни волосок из моего хвоста и положи его на землю),“ segir hún (говорит она).

Síðan segir hún við hárið (потом говорит она волоску): „Legg ég á, og mæli ég um (наколдую-заклинаю), að þú verðir að svo stóru fjalli (чтоб превратился ты в такую большую гору), sem enginn kemst yfir nema fuglinn fljúgandi (чтоб никто не мог тебя перейти, кроме как птица летящая).“

Varð þá hárið að svo háu fjalli (превратился тогда волосок в такую высокую гору), að karlsson sá ekki nema upp í heiðan himininn (что не видно стало старикову сыну ничего, кроме чистого неба; heiður – безоблачный; himinn – небо).

Nú sér karlsson, að skessan muni strax ná sér, því hún var svo stórstíg.

Þá segir hann: „Hvað eigum við nú að gera, Búkolla mín?“

„Taktu hár úr hala mínum, og leggðu það á jörðina,“ segir hún.

Síðan segir hún við hárið: „Legg ég á, og mæli ég um, að þú verðir að svo stóru fjalli, sem enginn kemst yfir nema fuglinn fljúgandi.“

Varð þá hárið að svo háu fjalli, að karlsson sá ekki nema upp í heiðan himininn.

Þegar skessan kemur að fjallinu (когда великанша подбегает к горе), segir hún (говорит она): „Ekki skal þér þetta duga, strákur (этим тебе не обойтись, парень). Sæktu stóra borjárnið hans föður míns, stelpa (принеси большой бурав моего отца, девушка)!“ segir hún við minni skessuna (говорит она великанше поменьше).

Stelpan fer og kemur með borjárnið (девица побежала и возвращается с буравом). Borar þá skessan gat á fjallið (буравит тогда великанша дыру в горе; bora – буравить; gat – отверстие), en varð of bráð á sér (но слишком уж она торопилась; bráður – нетерпеливый; вспыльчивый), þegar hún sá í gegn (когда голову засунула: «посмотрела сквозь»; í gegn – сквозь), og tróð sér inn í gatið (и стала проталкиваться в дыру; troða – ступать; запихивать), en það var of þröngt (но дыра оказалась слишком узкой; þröngur – узкий), svo hún stóð þar föst (вот она там и застряла) og varð loks að steini í gatinu (и превратилась в конце концов в камень /в дыре/), og þar er hún enn (и там она и есть по сию пору).

Þegar skessan kemur að fjallinu, segir hún: „Ekki skal þér þetta duga, strákur. Sæktu stóra borjárnið hans föður míns, stelpa!“ segir hún við minni skessuna.

Stelpan fer og kemur með borjárnið. Borar þá skessan gat á fjallið, en varð of bráð á sér, þegar hún sá í gegn, og tróð sér inn í gatið, en það var of þröngt, svo hún stóð þar föst og varð loks að steini í gatinu, og þar er hún enn.

En karlsson komst heim með Búkollu sína (а стариков сын вернулся домой со своей Букотлой), og urðu karl og kerling því ósköp fegin (и старик со старухой были тому ужасно рады; ósköp – злая судьба; ужасно, невероятно).

En karlsson komst heim með Búkollu sína, og urðu karl og kerling því ósköp fegin.