Był sobie jeden kmiotek tak leniwy (был = жил себе один мужичок так = такой ленивый; być), że ciągle z założonymi chodząc rękami (что постоянно ходя = сидя сложа руки; chodzić – ходить; założyć – заложить; siedzieć z założonymi rękami – сидеть сложа руки), do niczego się nie brał (ни за что не брался; brać się do kogoś, czegoś – приниматься, браться за кого-л., что-л.), i chciał żeby robota albo sama się robiła (и хотел, чтобы работа или сама делалась), albo ktoś ją za niego zrobił (или /чтобы/ кто-нибудь её за него делал).
Przychodzi raz kmiotek do gumna (приходит однажды мужичок на гумно; do – зд. на), patrzy (смотрит) – aż na toku leży soczewica wymłócona (аж = а на току лежит чечевица вымолоченная; wymłocić – вымолотить), wywiana (провеянная), trzeba by ją tylko do worka wsypać (надо бы её только в мешок всыпать; do – в /внутрь/), ale ani weź nie chce się (но хоть убей не хочется: «ни возьми…»; ani – ни; wziąć – взять).
Był sobie jeden kmiotek tak leniwy, że ciągle z założonymi chodząc rękami, do niczego się nie brał i chciał, żeby robota albo sama się robiła, albo ktoś ją za niego zrobił.
Przychodzi raz kmiotek do gumna, patrzy – aż na toku leży soczewica wymłócona, wywiana, trzeba by ją tylko do worka wsypać, ale ani weź nie chce się.
Stanął więc (встал тогда; więc – итак, стало быть, следовательно), popatrzył (посмотрел), położył worek (положил мешок), pokłonił się soczewicy i rzecze (поклонился чечевице и молвит; rzec – сказать, произнести, молвить):
– Soczewico, wleź do worka (чечевица, влезь = залезь в мешок; wleźć – влезть)!
Soczewica spokojnie sobie na toku leży i ani ruszy się do worka (чечевица спокойно себе на току лежит и не двинется в мешок); idzie więc kmiotek do szczurów (идёт тогда мужичок к крысам; do – к), kłania się i mówi (кланяется и говорит):
– Szczury (крысы), idźcie soczewicę jeść (идите чечевицу есть), soczewica nie chce do worka leźć (чечевица не хочет в мешок лезть).
Stanął więc, popatrzył, położył worek, pokłonił się soczewicy i rzecze:
– Soczewico, wleź do worka!
Soczewica spokojnie sobie na toku leży i ani ruszy się do worka; idzie więc kmiotek do szczurów, kłania się i mówi:
– Szczury, idźcie soczewicę jeść, soczewica nie chce do worka leźć.
Szczury jedzą sobie pszeniczkę i ani myślą o soczewicy (крысы едят себе пшеницу и даже не думают о чечевице; jeść – есть; przenica – пшеница; ani – даже и не); idzie więc kmiotek dalej (идёт тогда мужичок дальше; więc – итак, следовательно), przychodzi do kota i kłaniając się mówi (приходит к коту и, кланяясь, говорит):
– Kocie, idź szczury łapać (кот, иди крысы = крыс ловить), szczury nie chcą soczewicy jeść (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka leźć (чечевица не хочет в мешок лезть).
Szczury jedzą sobie pszeniczkę i ani myślą o soczewicy; idzie więc kmiotek dalej, przychodzi do kota i kłaniając się mówi:
– Kocie, idź szczury łapać, szczury nie chcą soczewicy jeść, soczewica nie chce do worka leźć.
Kot zajada ser tłusty (кот уплетает жирный сыр), nie w głowę mu więc szczury (поэтому ему не до крыс: «не в голове ему…»); kmiotek postał (мужичок постоял), poskrobał się w głowie (почесал голову: «почесался в голове»; poskrobać się – почесаться), idzie na łąkę do łozy (идёт на луг к лозе), kłania się i mówi (кланяется и говорит):
– Łozo, idź kota siec (лоза, иди кота сечь; siec = siekać – сечь), kot nie chce szczurów łapać (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chcą soczewicy jeść (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka leźć (чечевица не хочет в мешок лезть).
Kot zajada ser tłusty, nie w głowę mu więc szczury; kmiotek postał, poskrobał się w głowie, idzie na łąkę do łozy, kłania się i mówi:
– Łozo, idź kota siec, kot nie chce szczurów łapać, szczury nie chcą soczewicy jeść, soczewica nie chce do worka leźć.
Łoza szumi na łące i ani ruszy się z miejsca (лоза шумит на лугу и ни двинется = не сдвинется с места; łąka – луг; ani – ни; ruszyć się – тронуться, двинуться); kmiotek pokiwał głową (мужичок покивал головой), przychodzi do kozy (приходит к козе), kłania się i mówi (кланяется и говорит):
– Kozo, idź łozę gryźć (коза, иди лозу грызть), łoza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczurów łapać (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chcą soczewicy jeść (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka leźć (чечевица не хочет в мешок лезть).
Łoza szumi na łące i ani ruszy się z miejsca; kmiotek pokiwał głową, przychodzi do kozy, kłania się i mówi:
– Kozo, idź łozę gryźć, łoza nie chce kota siec, kot nie chce szczurów łapać, szczury nie chcą soczewicy jeść, soczewica nie chce do worka leźć.
Koza ogryza pączki młodej brzózki (коза обгрызает почки молодой берёзки; pączek – почка; brzoza – берёза), nie w głowie więc jej łoza (поэтому её не до лозы); kmiotek pogroził palcem po nosie (мужичок погрозил пальцем по носу), idzie dalej (идёт дальше), napotyka wilka (встречает волка), kłania się i mówi (кланяется и говорит):
– Wilku, idź kozę dusić (волк, иди козу душить), koza nie chce łozy gryźć (коза не хочет лозы = лозу грызть), łoza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczurów łapać (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chcą soczewicy jeść (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka leźć (чечевица не хочет в мешок лезть).
Koza ogryza pączki młodej brzózki, nie w głowie więc jej łoza; kmiotek pogroził palcem po nosie, idzie dalej, napotyka wilka, kłania się i mówi:
– Wilku, idź kozę dusić, koza nie chce łozy gryźć, łoza nie chce kota siec, kot nie chce szczurów łapać, szczury nie chcą soczewicy jeść, soczewica nie chce do wora leźć.
Wilk tylko co na paszy zjadł źrebię (волк только что на пашне съел жеребёнка; zjeść – съесть), jeszcze paszczę miał we krwi świeżej (ещё пасть имел = пасть у него была в свежей крови; mieć – иметь; krew – кровь), nie myślał więc o kozie i pobiegł dalej (не думал он поэтому о козе и побежал дальше); kmiotek popatrzył na wilka (мужичок посмотрел на волка), zauważył, gdzie ma legowisko (заметил, где у него логово), poszedł do psów (пошёл к собакам/псам; pies – собака, пёс), kłania się i mówi (кланяется и говорит):
– Psy, idźcie wilka kąsać (собаки, идите волка кусать), wilk nie chce kozy dusić (волк не хочет козу душить), koza nie chce łozy gryźć (коза не хочет лозу грызть), łoza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczurów łapać (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chcą soczewicy jeść (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka leźć (чечевица не хочет в мешок лезть).
Wilk tylko co na paszy zjadł źrebię, jeszcze paszczę miał we krwi świeżej, nie myślał więc o kozie i pobiegł dalej; kmiotek popatrzył na wilka, zauważył, gdzie ma legowisko, poszedł do psów, kłania się i mówi:
– Psy, idźcie wilka kąsać, wilk nie chce kozy dusić, koza nie chce łozy gryźć, łoza nie chce kota siec, kot nie chce szczurów łapać, szczury nie chcą soczewicy jeść, soczewica nie chce do wora leźć.
Psy goniły za zającem (псы гнались за зайцем; gonić za czymś, kimś – гнаться за кем-л., чем-л.), wysłuchawszy więc mowy kmiotka (поэтому, выслушав речь мужичка; wysłuchać czegoś – выслушать что-л.), wolały dalej za nim pędzić niż z niesmacznym wilkiem iść w zapasy (больше предпочитали дальше за ним гнаться, чем с невкусным волком тягаться; woleć coś niż – больше предпочитать что-л. чем что-л.; iść w zapasy = iść w zawody – тягаться, соперничать, состязаться/, zawody – соревнования, состязания); kmiotek zatem postał (таким образом = так что мужичок постоял; zatem – следовательно, итак, таким образом), pomyślał (подумал), ruszył do myśliwych (отправился за охотниками: «двинулся за…»; ruszyć – тронуться, двинуться; po – за /о цели/), przychodzi (приходит), kłania się i mówi (кланяется и говорит):
– Myśliwi, idźcie psów strzelać (охотники, идите собак стрелять), psy nie chcą wilka kąsać (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusić (волк не хочет козу душить), koza nie chce łozy gryźć (коза не хочет лозу грызть), łoza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczurów łapać (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chcą soczewicy jeść (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka leźć (чечевица не хочет в мешок лезть).
Psy goniły za zającem, wysłuchawszy więc mowy kmiotka, wolały dalej za nim pędzić niż z niesmacznym wilkiem iść w zapasy; kmiotek zatem postał, pomyślał, ruszył do myśliwych, przychodzi, kłania się i mówi:
– Myśliwi, idźcie psów strzelać, psy nie chcą wilka kąsać, wilk nie chce kozy dusić, koza nie chce łozy gryźć, łoza nie chce kota siec, kot nie chce szczurów łapać, szczury nie chcą soczewicy jeść, soczewica nie chce do wora leźć.
Myśliwi polowali na sarny (охотники охотились на косуль), z których mieli skórę i mięso (с которых имели шкуру и мясо; skóra – кожа; шкура), nie zechcieli więc na psów napadać (не захотели они поэтому на псов нападать), z którymi często polowali w kniejach (с которыми часто охотились в дебрях), kmiotek ruszył do ognia (мужичок отправился к огню), przychodzi (приходит), kłania się i mówi (кланяется и говорит):
– Ogniu (огонь; ogień), idź myśliwych palić (иди охотников жечь), myśliwi nie chcą psów strzelać (охотники не хотят собак стрелять), psy nie chcą wilka kąsać (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusić (волк не хочет козу душить), koza nie chce łozy gryźć (коза не хочет лозу грызть), łoza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczurów łapać (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chcą soczewicy jeść (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka leźć (чечевица не хочет в мешок лезть).
Myśliwi polowali na sarny, z których mieli skórę i mięso, nie zechcieli więc na psów napadać, z którymi często polowali w kniejach, kmiotek ruszył do ognia, przychodzi, kłania się i mówi:
– Ogniu, idź myśliwych palić, myśliwi nie chcą psów strzelać, psy nie chcą wilka kąsać, wilk nie chce kozy dusić, koza nie chce łozy gryźć, łoza nie chce kota siec, kot nie chce szczurów łapać, szczury nie chcą soczewicy jeść, soczewica nie chce do wora leźć.
Ogień z trzaskiem pożerał suchą olchę (огонь с треском пожирал сухую ольху), nie zechciał więc iść na myśliwych (поэтому он не захотел идти на охотников); kmiotek przychodzi do sadzawki (мужичок приходит к пруду; sadzawka – небольшой пруд), kłania się i mówi (кланяется и говорит):
– Wodo, idź ogień zalewać (вода, иди огонь заливать), ogień nie chce myśliwych palić (огонь не хочет охотников жечь), myśliwi nie chcą psów strzelać (охотники не хотят собак стрелять), psy nie chcą wilka kąsać (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusić (волк не хочет козу душить), koza nie chce łozy gryźć (коза не хочет лозу грызть), łoza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczurów łapać (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chcą soczewicy jeść (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka leźć (чечевица не хочет в мешок лезть).
Ogień z trzaskiem pożerał suchą olchę, nie zechciał więc iść na myśliwych; kmiotek przychodzi do sadzawki, kłania się i mówi:
– Wodo, idź ogień zalewać, ogień nie chce myśliwych palić, myśliwi nie chcą psów strzelać, psy nie chcą wilka kąsać, wilk nie chce kozy dusić, koza nie chce łozy gryźć, łoza nie chce kota siec, kot nie chce szczurów łapać, szczury nie chcą soczewicy jeść, soczewica nie chce do worka leźć.
Woda chciała się wydobyć ze stawu (вода хотела выбраться из пруда; ze – из), podmywając więc ciągle tamę o ogniu myśleć nie chciała (поэтому, подмывая постоянно дамбу, об огне думать не хотела); kmiotek poszedł dalej (мужичок пошёл дальше), przychodzi do wołu (приходит к волу; wół – вол), kłania się i mówi (кланяется и говорит):
– Wole, idź wodę pić (вол, иди воду пить), woda nie chce ognia zalewać (вода не хочет огонь заливать), ogień nie chce myśliwych palić (огонь не хочет охотников жечь), myśliwi nie chcą psów strzelać (охотники не хотят собак стрелять), psy nie chcą wilka kąsać (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusić (волк не хочет козу душить), koza nie chce łozy gryźć (коза не хочет лозу грызть), łoza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczurów łapać (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chcą soczewicy jeść (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka leźć (чечевица не хочет в мешок лезть).
Woda chciała się wydobyć ze stawu, podmywając więc ciągle tamę o ogniu myśleć nie chciała; kmiotek poszedł dalej, przychodzi do wołu, kłania się i mówi:
– Wole, idź wodę pić, woda nie chce ognia zalewać, ogień nie chce myśliwych palić, myśliwi nie chcą psów strzelać, psy nie chcą wilka kąsać, wilk nie chce kozy dusić, koza nie chce łozy gryźć, łoza nie chce kota siec, kot nie chce szczurów łapać, szczury nie chcą soczewicy jeść, soczewica nie chce do worka leźć.
Wół brodził sobie rankiem po bujnej runi żyta (вол бродил себе утром по буйным всходам ржи; ranek – утро; ruń – молодые всходы хлебов), zajadał ją z rosą (уплетал их с росой), nie mając więc pragnienia (поэтому, не имея желания; pragnienie – жажда, желание), nie zechciał iść do wody (не захотел идти к воде), a kmiotek poszedł dalej (а мужичок пошёл к воде), przychodzi do kija (приходит к палке), kłania się i mówi (кланяется и говорит):
– Kiju, idź wołu bić (палка иди волу = вола бить), wół nie chce wody pić (вол не хочет воду пить), woda nie chce ognia zalewać (вода не хочет огонь заливать), ogień nie chce myśliwych palić (огонь не хочет охотников жечь), myśliwi nie chcą psów strzelać (охотники не хотят собак стрелять), psy nie chcą wilka kąsać (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusić (волк не хочет козу душить), koza nie chce łozy gryźć (коза не хочет лозу грызть), łoza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczurów łapać (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chcą soczewicy jeść (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka leźć (чечевица не хочет в мешок лезть).
Wół brodził sobie rankiem po bujnej runi żyta, zajadał ją z rosą, nie mając więc pragnienia, nie zechciał iść do wody, a kmiotek poszedł dalej, przychodzi do kija, kłania się i mówi:
– Kiju, idź wołu bić, wół nie chce wody pić, woda nie chce ognia zalewać, ogień nie chce myśliwych palić, myśliwi nie chcą psów strzelać, psy nie chcą wilka kąsać, wilk nie chce kozy dusić, koza nie chce łozy gryźć, łoza nie chce kota siec, kot nie chce szczurów łapać, szczury nie chcą soczewicy jeść, soczewica nie chce do worka leźć.
Kij stał sobie w cichym i ciepłym kącie (палка стояла себе в тихом и тёплом углу; kąt – угол), nie chciał spokojności swojej przerywać (не хотела прерывать своего спокойствия), pozostał więc na miejscu (поэтому она осталась на месте), a kmiotek idzie do robaków (а мужичок идёт к червям), kłania się i mówi (кланяется и говорит):
– Robaki, idźcie kij toczyć (черви, идите палку точить), kij nie chce wołu bić (палка не хочет волов бить), wół nie chce wody pić (вол не хочет воду пить), woda nie chce ognia zalewać (вода не хочет огонь заливать), ogień nie chce myśliwych palić (огонь не хочет охотников жечь), myśliwi nie chcą psów strzelać (охотники не хотят собак стрелять), psy nie chcą wilka kąsać (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusić (волк не хочет козу душить), koza nie chce łozy gryźć (коза не хочет лозу грызть), łoza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczurów łapać (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chcą soczewicy jeść (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka leźć (чечевица не хочет в мешок лезть).
Kij stał sobie w cichym i ciepłym kącie, nie chciał spokojności swojej przerywać, pozostał więc na miejscu, a kmiotek idzie do robaków, kłania się i mówi:
– Robaki, idźcie kij toczyć, kij nie chce wołu bić, wół nie chce wody pić, woda nie chce ognia zalewać, ogień nie chce myśliwych palić, myśliwi nie chcą psów strzelać, psy nie chcą wilka kąsać, wilk nie chce kozy dusić, koza nie chce łozy gryźć, łoza nie chce kota siec, kot nie chce szczurów łapać, szczury nie chcą soczewicy jeść, soczewica nie chce do worka leźć.
Robaki czołgały się po miękkiej i zielonej darni (черви ползали по мягкому и зелёному дёрну; czołgać się – ползать; darń – ж. дёрн), wolały więc na miejscu pozostać niż wspinać się na kij suchy i twardy (поэтому они больше предпочитали на месте остаться, чем карабкаться на сухую и твёрдую палку); kmiotek popatrzył (мужичок посмотрел), zawrócił się i przybywszy do kur (повернул и, прибыв к курам), kłania się i mówi (кланяется и говорит):
– Kury, idźcie robaki kłuć (куры, идите червей клевать), robaki nie chcą kija toczyć (черви не хотят палку точить), kij nie chce wołu bić (палка не хочет волов бить), wół nie chce wody pić (вол не хочет воду пить), woda nie chce ognia zalewać (вода не хочет огонь заливать), ogień nie chce myśliwych palić (огонь не хочет охотников жечь), myśliwi nie chcą psów strzelać (охотники не хотят собак стрелять), psy nie chcą wilka kąsać (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusić (волк не хочет козу душить), koza nie chce łozy gryźć (коза не хочет лозу грызть), łoza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczurów łapać (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chcą soczewicy jeść (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka leźć (чечевица не хочет в мешок лезть).
Robaki czołgały się po miękkiej i zielonej darni, wolały więc na miejscu pozostać niż wspinać się na kij suchy i twardy; kmiotek popatrzył, zawrócił się i przybywszy do kur, kłania się i mówi:
– Kury, idźcie robaki kłuć, robaki nie chcą kija toczyć, kij nie chce wołu bić, wół nie chce wody pić, woda nie chce ognia zalewać, ogień nie chce myśliwych palić, myśliwi nie chcą psów strzelać, psy nie chcą wilka kąsać, wilk nie chce kozy dusić, koza nie chce łozy gryźć, łoza nie chce kota siec, kot nie chce szczurów łapać, szczury nie chcą soczewicy jeść, soczewica nie chce do worka leźć.
Kury grzebały się na własnym śmietnisku (куры рылись на /своей/ собственной мусорной куче; grzebać się – рыться, копаться; śmietnisko – мусорная куча; śmiecie – мусор), gdzie ziarnka pszenicy i smaczne okruchy znajdowały (где находили зёрнышка пшеницы и вкусные крошки), nie chciały się więc do darni po robaki trudzić (поэтому они не хотели к дёрну за червями трудиться = идти; trudzić się – трудиться), a kmiotek zniecierpliwiony (а мужичок, раздражённый), plunął zagniewany (плюнул, рассердившись: «рассерженный»; zagniewać się – рассердиться), ruszył prosto do orła (отправился прямо к орлу; orzeł – орёл), przybył, pokłonił się i rzecze (прибыл, поклонился и молвит):
Kury grzebały się na własnym śmietnisku, gdzie ziarnka pszenicy i smaczne okruchy znajdowały, nie chciały się więc do darni po robaki trudzić, a kmiotek zniecierpliwiony, plunął zagniewany, ruszył prosto do orła, przybył, pokłonił się i rzecze:
– Orle, idź kury drzeć (орёл, иди кур драть), kury nie chcą robaków kłuć (куры не хотят червей клевать), robaki nie chcą kija toczyć (черви не хотят палку точить), kij nie chce wołu bić (палка не хочет вола бить), wół nie chce wody pić (вол не хочет воду пить), woda nie chce ognia zalewać (вода не хочет огонь заливать), ogień nie chce myśliwych palić (огонь не хочет охотников жечь), myśliwi nie chcą psów strzelać (охотники не хотят собак стрелять), psy nie chcą wilka kąsać (собаки не хотят волка кусать), wilk nie chce kozy dusić (волк не хочет козу душить), koza nie chce łozy gryźć (коза не хочет лозу грызть), łoza nie chce kota siec (лоза не хочет кота сечь), kot nie chce szczurów łapać (кот не хочет крыс ловить), szczury nie chcą soczewicy jeść (крысы не хотят чечевицу есть), soczewica nie chce do worka leźć (чечевица не хочет в мешок лезть).
– Orle, idź kury drzeć, kury nie chcą robaków kłuć, robaki nie chcą kija toczyć, kij nie chce wołu bić, wół nie chce wody pić, woda nie chce ognia zalewać, ogień nie chce myśliwych palić, myśliwi nie chcą psów strzelać, psy nie chcą wilka kąsać, wilk nie chce kozy dusić, koza nie chce łozy gryźć, łoza nie chce kota siec, kot nie chce szczurów łapać, szczury nie chcą soczewicy jeść, soczewica nie chce do worka leźć.
Orzeł, nastawiwszy szpony (орёл, выставив когти), jak rzuci się do kur (как бросится к курам), kury do robaków (куры – к червям), robaki do kija (черви – к палке), kij do wołu (палка – к волу), wół do wody (вол – к воде), woda do ognia (вода – к огню), ogień do myśliwych (огонь – к охотникам), myśliwi do psów (охотники – к собакам), psy do wilka (собаки – к волку), wilk do kozy (волк – к козе), koza do łozy (коза – к лозе), łoza do kota (лоза – к коту), kot do szczurów (кот – к крысам), szczury do soczewicy (крысы – к чечевице), a soczewica (а чечевица) – szust do worka (прыг в мешок; szustać – уст. скакать, прыгать) i worek się zawiązał (и мешок завязался).
Orzeł, nastawiwszy szpony, jak rzuci się do kur, kury do robaków, robaki do kija, kij do wołu, wół do wody, woda do ognia, ogień do myśliwych, myśliwi do psów, psy do wilka, wilk do kozy, koza do łozy, łoza do kota, kot do szczurów, szczury do soczewicy, a soczewica – szust do worka i worek się zawiązał.