Karlsdæturnar þrjár (Три стариковы дочери)

Eitt sinn var karl og kerling (жили-были старик со старухой), sem áttu þrjár dætur (у которых было три дочери), sem hétu Ása, Signý og Helga (которых звали Ауса, Сигни и Хельга). Þær Ása og Signý voru í eftirlæti (/они/ Ауса и Сигни были любимыми /дочерьми/; eftirlæti – любимчик; фаворит; потакание), en Helga út undan (а Хельгу держали в чёрном теле: «игнорировали»; vera út undan – оставаться без внимания) og lá í öskustó (и спала она в зольнике; öskustó – зольник; поддувало; aska – пепел; зола; stó – очаг).

Eitt sinn var karl og kerling, sem áttu þrjár dætur, sem hétu Ása, Signý og Helga. Þær Ása og Signý voru í eftirlæti, en Helga út undan og lá í öskustó.

Einhverju sinni dó eldurinn á bænum (однажды погас огонь на хуторе; deyja – умирать; гаснуть). Þá sagði karl Ásu að fara eftir eldi á einhvern bæ (тогда велел старик Аусе пойти за огнём на другой: «какой-то» хутор), en langt var frá kotinu til allra bæja (но далеко было от их дома до других дворов). Ása fór af stað (Ауса отправилась) og gekk lengi (и долго шла), þangað til hún fann hrút (пока не набрела: «нашла» на барана; hrútur – баран). Hann bað hana að rýja sig (он попросил её постричь его; rýja – стричь /овец/; грабить; обирать) og binda ullina milli hornanna (и повязать шерсть промеж рогов; binda – привязать; ull – шерсть; horn – рог).

Einhverju sinni dó eldurinn á bænum. Þá sagði karl Ásu að fara eftir eldi á einhvern bæ, en langt var frá kotinu til allra bæja. Ása fór af stað og gekk lengi, þangað til hún fann hrút. Hann bað hana að rýja sig og binda ullina milli hornanna.

„Það geri ég ekki (этого я делать не буду),“ sagði Ása (сказала Ауса) og hélt áfram (и пошла дальше; áfram – вперёд). Þá fann hún strokk (тогда набрела она на маслобойку; strokkur – маслобойка). Hann bað hana skaka sig (та попросила её потрясти её; skaka – трясти) og láta smjörið á lokið (и положить масло на крышку; smjör – сливочное масло; lok – крышка). Ekki vildi Ása gera það (не захотела Ауса этого делать) og hélt enn áfram (и продолжила путь). Þá hitti hún kú (потом встретила она корову), sem bað hana að mjólka sig (которая попросила подоить её) og láta skjóluna milli hornanna (и поставить ведро промеж рогов; skjóla – ведро). Ekki gerði hún það (не сделала она этого), en gekk lengra (а пошла дальше), þangað til hún kom að helli (пока не дошла до пещеры; hellir – пещера). Þar logaði eldur á skíðum og ketill yfir (там ярко горел огонь, а на нём котёл; loga á skíðum – весело гореть; skíði – лыжа). Ása greip eldibrand (Ауса схватила головешку; grípa – хватать; eldibrandur – головешка; brandur – головня; горящее полено), brauðköku (пирожок; brauð – хлеб; пропитание; kaka – пирог) og kjötstykki úr pottinum (и кусок мяса из горшка; kjötstykki – кусок мяса; kjöt – мясо; stykki – кусок; pottur – горшок) og hljóp sína leið (и побежала прочь: «своей дорогой»). Skömmu seinna kom hellisbúinn heim (вскоре пришла жительница пещеры домой; hellisbúinn – тот, кто живёт в пещере; hellir – пещера; búa – жить), en það var tröllskessa (а была это великанша-людоедка). Hún sá vegsummerki (она заметила следы; vegsummerki – след; vegur – дорога; ummerki – след; признак), að einhver hafði komið (что кто-то приходил), og hljóp á eftir þjófnum (и бросилась вслед за вором; þjófur – вор). Þegar hún kom til kýrinnar (когда она добежала до коровы), spurði hún (спросила она): „Sástu ekki fox fox fara hér hjá (не видела ты, как тут воровка пробегала; fox – /редк. и уст./ лиса /употребляется только в северных диалектах и в переносном смысле/; обманщик)?“

„Það geri ég ekki,“ sagði Ása og hélt áfram. Þá fann hún strokk. Hann bað hana skaka sig og láta smjörið á lokið. Ekki vildi Ása gera það og hélt enn áfram. Þá hitti hún kú, sem bað hana að mjólka sig og láta skjóluna milli hornanna. Ekki gerði hún það, en gekk lengra, þangað til hún kom að helli. Þar logaði eldur á skíðum og ketill yfir. Ása greip eldibrand, brauðköku og kjötstykki úr pottinum og hljóp sína leið. Skömmu seinna kom hellisbúinn heim, en það var tröllskessa. Hún sá vegsummerki, að einhver hafði komið, og hljóp á eftir þjófnum. Þegar hún kom til kýrinnar, spurði hún: „Sástu ekki fox fox fara hér hjá?“

„Hér hljóp hún hjá með köku, kjötstykki og eldibrand í hendi (тут пробегала она с пирогом, куском мяса и головешкой в руке),“ sagði kýrin (сказала корова). Þá hljóp skessa þangað (тогда побежала великанша туда), sem strokkurinn var (где маслобойка была), og spurði hann hins sama og kúna (и спрашивает то же, что и у коровы), en hann svaraði eins (а та то же самое отвечает). Þá hljóp skessan lengra (тогда понеслась великанша дальше) og fann hrútinn (и добежала до барана). Hún spurði hann sem hin (задала ей тот же вопрос) og fékk sama svar (и получила тот же ответ). Nú hleypur hún (бежит она дальше), þangað til hún sér Ásu (пока не увидела Аусу), og eru þá komnar heim að garði (и добежали они до /старикова/ двора). Þar tekur skessa af henni brandinn, kjötið og kökuna (там отобрала у неё великанша головню, мясо и пирог) og slítur um leið af henni handlegginn (и при этом оторвала ей руку; slíta – разорвать; вырывать; um leið – одновременно; handleggur – рука).

„Hér hljóp hún hjá með köku, kjötstykki og eldibrand í hendi,“ sagði kýrin. Þá hljóp skessa þangað, sem strokkurinn var, og spurði hann hins sama og kúna, en hann svaraði eins. Þá hljóp skessan lengra og fann hrútinn. Hún spurði hann sem hin og fékk sama svar. Nú hleypur hún, þangað til hún sér Ásu, og eru þá komnar heim að garði. Þar tekur skessa af henni brandinn, kjötið og kökuna og slítur um leið af henni handlegginn.

Nú kemur Ása heim við svo búið (вот возвращается Ауса домой в таком состоянии; við svo búið – в прежнем /таком/ состоянии; búa – готовить) og segir farir sínar ekki sléttar (и рассказывает о своих злоключениях; segja farir sínar ekki sléttar – рассказывать о своей беде; för – поход; путешествие; sléttur – гладкий; ровный). Karl lét sér ekki bregða við (старик не стал отчаиваться; bregðast við e-u – отреагировать на что-л.) og sagði (и сказал) þetta skyldi ei saka Ásu sína (что это, мол, не повредит его Аусе; saka – обвинять; вредить) og setti á hana tréhandlegg (и приделал ей деревянную руку; tréhandleggur – деревянная рука; tré – дерево; handleggur – рука).

Nú kemur Ása heim við svo búið og segir farir sínar ekki sléttar. Karl lét sér ekki bregða við og sagði þetta skyldi ei saka Ásu sína og setti á hana tréhandlegg.

Nú sendir hann Signýju (теперь посылает он Сигни), en fór á sömu leið fyrir henni (но с ней происходит всё то же самое), nema skessan sleit af henni nefið (разница только в том: «кроме того», что великанша оторвала ей нос; slíta – разломать; сорвать; nef – нос). Ekki sagði karl þetta skyldi saka Signýju sína (не повредит, сказал мужик, это его Сигни) og setti á hana trénef (и приделал ей деревянный нос).

Nú sendir hann Signýju, en fór á sömu leið fyrir henni, nema skessan sleit af henni nefið. Ekki sagði karl þetta skyldi saka Signýju sína og setti á hana trénef.

Þá segir hann (потом говорит он) Helga skuli snáfa eftir eldinum (что Хельга должна отправляться за огнём; snáfa – убираться прочь). Hún gerir það (та так и делает) og finnur fyrst hrútinn (и набрела: «находит» сначала на барана). Hann biður hana rýja sig (он просит её постричь его) og binda ullina milli horna sér (и привязать шерсть ему между рогов). Helga gerir þetta (Хельга делает это). Þegar hún kom til strokksins (потом пришла она к маслобойке), biður hann hana skaka sig (просит та её потрясти её) og láta smjörið á lokið (и выложить масло на крышку). Þetta gerir hún (так она и поступает) og gengur nú áfram til kýrinnar (и идёт дальше корове). Kýrin biður hana mjólka sig (корова просит подоить её) og setja skjóluna milli hornanna (и поставить ей ведро между рогов). Helga gerir það (Хельга делает то), sem kýrin bað (что корова просила), og nú heldur hún enn áfram til hellisins (и отправляется дальше к пещере). Þar tekur hún eitt logandi skíði úr eldinum (там достала: «берёт» она одно горящее полено из огня), en ekki annað (и ничего другого /не взяв/) og hleypur þangað (спешит туда), sem kýrin er (где корова была: «есть»). Hún gaf henni kistil (она дала ей сундучок; kistill – ящичек; сундучок; чемоданчик) og segir (и говорит) hún skuli ekki opna hann (что она не должна его открывать), fyrr en henni liggi mikið á (пока нужды не будет). Eftir þetta heldur Helga heim með eldinn (потом направляется Хельга домой с огнём), og þótti henni nú hafa farizt vel (и кажется ей, что уж теперь-то всё в порядке: «хорошо сходила»). En það er að segja af skessunni (но надо сказать и о великанше), að hún saknaði eldibrandsins (что она недосчиталась головешек; sakna – недосчитаться; скучать; сожалеть) og hljóp á eftir Helgu (и бросилась за Хельгой). Þegar hún kom til kýrinnar (когда она добежала до коровы), spurði hún (спросила она): „Sástu ekki fox fara hér hjá með eldibrand í hendi (не видела ты, как тут воровка с головешкой в руке пробегала)?“

Þá segir hann Helga skuli snáfa eftir eldinum. Hún gerir það og finnur fyrst hrútinn. Hann biður hana rýja sig og binda ullina milli horna sér. Helga gerir þetta. Þegar hún kom til strokksins, biður hann hana skaka sig og láta smjörið á lokið. Þetta gerir hún og gengur nú áfram til kýrinnar. Kýrin biður hana mjólka sig og setja skjóluna milli hornanna. Helga gerir það, sem kýrin bað, og nú heldur hún enn áfram til hellisins. Þar tekur hún eitt logandi skíði úr eldinum, en ekki annað og hleypur þangað, sem kýrin er. Hún gaf henni kistil og segir hún skuli ekki opna hann, fyrr en henni liggi mikið á. Eftir þetta heldur Helga heim með eldinn, og þótti henni nú hafa farizt vel. En það er að segja af skessunni, að hún saknaði eldibrandsins og hljóp á eftir Helgu. Þegar hún kom til kýrinnar, spurði hún: „Sástu ekki fox fara hér hjá með eldibrand í hendi?“

„Hér hljóp hún hjá (тут она и пробегала),“ sagði kýrin (сказала корова), „og héðan í austur og vestur (а отсюда на восток и на запад), suður og norður (на юг и на север).“ Þá hljóp skessa í allar áttir (вот стала великанша метаться во все стороны; átt – направление) og fann engan (и никого не поймала: «не нашла»). Seinast kom hún til strokksins (наконец: «позднее» добралась она до маслобойки) og spurði hann sama og kúna (и спрашивает то же, что и у коровы), en hann svaraði hinu sama (а та ей то же самое ответила), og hljóp skessan eftir því í allar áttir (и бросилась великанша во все стороны), en fann ekkert (и ничего не нашла). Nú kom hún til hrútsins (тогда пришла она к барану), og fóru eins orðin milli þeirra (и состоялась между ними та же беседа) og skessunnar og hinna (что и между великаншей и остальными). Skessa hljóp enn í allar áttir (великанша опять кинулась туда-сюда) og náði aldrei Helgu (но до Хельги так и не добралась; ná – доставать). Sneri því heim við svo búið (вот и вернулась она домой несолоно хлебавши; snúa – поворачивать).

„Hér hljóp hún hjá,“ sagði kýrin, „og héðan í austur og vestur, suður og norður.“ Þá hljóp skessa í allar áttir og fann engan. Seinast kom hún til strokksins og spurði hann sama og kúna, en hann svaraði hinu sama, og hljóp skessan eftir því í allar áttir, en fann ekkert. Nú kom hún til hrútsins, og fóru eins orðin milli þeirra og skessunnar og hinna. Skessa hljóp enn í allar áttir og náði aldrei Helgu. Sneri því heim við svo búið.

Nokkru eftir þetta (некоторое время спустя) kom skip að landi (пристал корабль к земле), – og gengu menn af því (и сошли с него люди) og upp að karlskoti (и стали подниматься к хижине старика). Þar var konungsson með úr fjarlægu landi (среди них был принц из далёкой страны; fjarlægur – далёкий). Hann fann karl að máli (он стал со стариком беседовать) og sagðist vera kominn til (и сказал, что приехал за тем) að biðja einnar dóttur hans (чтобы просить в жёны одну из его дочерей), bað hann sýna sér þær (и попросил их ему показать).

Nokkru eftir þetta kom skip að landi, – og gengu menn af því og upp að karlskoti. Þar var konungsson með úr fjarlægu landi. Hann fann karl að máli og sagðist vera kominn til að biðja einnar dóttur hans, bað hann sýna sér þær.

Karl fór inn (старик зашёл в дом) og bað Ásu að þvo sig (и велел Аусе помыться) og búast sem bezt (и приодеться: «приготовиться» получше). Þegar hún kom út (когда она вышла наружу), tók kóngsson í hönd henni (взял её принц за руку). Þá datt af tréhandleggurinn (тут деревянная рука и отвалилась; detta – падать). Ekki sagðist konungsson vilja þessa (принц сказал, что эта ему не нужна).

Karl fór inn og bað Ásu að þvo sig og búast sem bezt. Þegar hún kom út, tók kóngsson í hönd henni. Þá datt af tréhandleggurinn. Ekki sagðist konungsson vilja þessa.

Þá gekk karl inn (тогда зашёл старик в дом) og skipaði Signýju að búast um sem bezt (и приказал Сигни принарядиться получше) og koma út fyrir konungsson (и выйти к королевичу). Signý gerði það (Сигни так и сделала), en þegar konungsson heilsaði henni (но когда принц с ней поздоровался), datt af henni nefið (отвалился у неё нос). „Ekki vil ég neflausa stúlku (не хочу я безносую девицу; neflaus – безносый; nef – нос; -laus – отрицательный суффикс),“ sagði hann (сказал он), „og sýn mér fleiri dætur þínar, karl (а покажи-ка мне остальных своих дочерей, старик).“

Þá gekk karl inn og skipaði Signýju að búast um sem bezt og koma út fyrir konungsson. Signý gerði það, en þegar konungsson heilsaði henni, datt af henni nefið. „Ekki vil ég neflausa stúlku,“ sagði hann, „og sýn mér fleiri dætur þínar, karl.“

„Engar á ég fleiri (никаких других у меня нет),“ sagði hann (сказал тот). „Það er ekki satt (это неправда),“ segir konungsson (сказал принц).

„Engar á ég fleiri,“ sagði hann. „Það er ekki satt,“ segir konungsson.

„Nauðugur er ég að sýna þér öskustelpu (вынужден я показать тебе замарашку; nauðugur – вынужденный; öskustelpa – золушка; aska – зола; stelpa – девушка), sem kölluð er dóttir mín (что моей дочерью зовут), því að ekki mun þér þykja hún girnileg (ведь не покажется она тебе желанной; girnilegur – желанный).“

„Láttu hana þó koma (вели ей выйти),“ sagði konungsson (сказал принц).

„Nauðugur er ég að sýna þér öskustelpu, sem kölluð er dóttir mín, því að ekki mun þér þykja hún girnileg.“

„Láttu hana þó koma,“ sagði konungsson.

Nú skipar karl Helgu (тогда приказал старик Хельге) að koma fljótt út (быстро выходить), því að konungsson vildi sjá hana (дескать, хочет её принц видеть). Þá lýkur Helga upp kistlinum (тогда открывает Хельга сундучок), sem kýrin gaf henni (что ей корова дала), en þar voru þá í tveir drottningarskrúðar (а там – два королевских платья; drottningarskrúði – облачение королевы; drottning – королева; skrúði – наряд; праздничные одежды; риза), annar lagður með silfurvír (одно вышито серебряной нитью; silfurvír – серебряная нить; silfur – серебро; vír – проволока), en hinn með gullvír (а другое – золотой). Hún klæddi sig hinum silfurlagða (она надела вышитое серебром), tók kistilinn undir hönd sér (взяла сундучок подмышку) og gekk út (и вышла из дома). Þegar konungsson sá hana (когда принц её увидел), þótti honum stúlkan hin fríðasta (показалась ему эта девушка самой прекрасной), tók í hönd henni (взял он её за руку) og leiddi með sér af stað (и повёл за собой), en kvaddi engan (ни с кем не прощаясь). Sagði hann þá Helgu (сказал он тогда Хельге), að hann væri hrúturinn, sem hún hefði rúið (что он баран, которого она постригла). – „Vorum við þrjú systkin í álögum vondrar stjúpu (мы были три брата, заколдованные злой мачехой) og áttum aldrei að komast úr þeim (и не должны были никогда сбросить чары), fyrr en einhver gerði það (до тех пор, пока кто-нибудь не сделает то), sem við báðum þig (что мы попросим: «у тебя попросили»). Nú frelsaðir þú okkur öll úr álögunum (и вот ты освободила нас всех от колдовства; frelsa – освобождать), og vil ég launa þér með því (и хочу я тебя отблагодарить: «вознаградить» тем) að eiga þig (что женюсь на тебе).“ Síðan fór hann með hana heim í ríki sitt (тогда отправился он с ней домой в своё королевство) og gekk að eiga hana (и взял её в жёны). Ríktu þau þar vel og lengi (правили они справедливо и долго), og endar með því þessi saga (и заканчивается на этом эта сага = тут и сказке конец).

Nú skipar karl Helgu að koma fljótt út, því að konungsson vildi sjá hana. Þá lýkur Helga upp kistlinum, sem kýrin gaf henni, en þar voru þá í tveir drottningarskrúðar, annar lagður með silfurvír, en hinn með gullvír. Hún klæddi sig hinum silfurlagða, tók kistilinn undir hönd sér og gekk út. Þegar konungsson sá hana, þótti honum stúlkan hin fríðasta, tók í hönd henni og leiddi með sér af stað, en kvaddi engan. Sagði hann þá Helgu, að hann væri hrúturinn, sem hún hefði rúið. – „Vorum við þrjú systkin í álögum vondrar stjúpu og áttum aldrei að komast úr þeim, fyrr en einhver gerði það, sem við báðum þig. Nú frelsaðir þú okkur öll úr álögunum, og vil ég launa þér með því að eiga þig.“ Síðan fór hann með hana heim í ríki sitt og gekk að eiga hana. Ríktu þau þar vel og lengi, og endar með því þessi saga.